Halit Refiğ ve Zonguldak

Ünlü sinema yönetmeni Halit Refiğ’in hayatının bir bölümü Zonguldak’la kesişmiştir. Hayat hikayesine girmeden önce Zonguldak’ta yaşadığı zamana ait bazı notları hatırlatacak olursak, vatani görevini yerine getirmeden birkaç yıl önce Zonguldak’a çalışmaya geldi Halit Refiğ. Robert Koleji mezunu olduğu için yabancı dili iyi gelişmişti. Çatalağzı Santrali ve bazı maden dairelerinde tercümanlık yaparak çalışmaya başladı. 1952 ile 1953 yılları arasında Zonguldak’ta kaldı. O yıllarda Zonguldak’ın en manzaralı Oteli Sümer Palas’ta kalıyordu. Zonguldak’ta Mustafa Girgin, Orhan Aydın ve İrfan Yalçın ile arkadaştılar. Hepsi birer yazar adayıydı. Sümer Otelinin lobisinde sık sık toplanıp “Yeni Aydın” dergisini çıkarmak için çalışmalar yaptılar. Halit Refiğ daha çok sinema senaryosu türü yazılar yazıyordu. Bu derginin çıkıp çıkmadığı konusunda bilgiye ulaşamıyoruz. Birkaç kez Tahir Karauğuz’un gazetesinde yayınlanmasına çalışsalar da olmuyor. Halit Refiğ; 1954 ile 1955 yılları arasında askerliğini Kore’de yedek subay olarak yapıp bitiriyor. 1960’lı yıllarda bu kez Zonguldak’ta “şehirdeki Yabancı” isimli sinema filmi deneyimlerinin ilklerinden birini gerçekleştiriyor. Filmin yönetenliğini yapan Halit Refiğ, kameraman Çetin Gürtop çektiği, başrollerini Göksel Arsoy ve Nilüfer Aydan’ın paylaştığı “Şehirdeki Yabancı” filmini tamamlıyor. Bu sinema filmi hakkında şunları söylüyor; “İstediğim bir sinema filmi olacak mı, olmayacak mı bilmiyorum. Çok çalıştık ama hala filmin eksikleri olabilir.”
Şehirdeki Yabancı filmi İstanbul stüdyolarında hazırlanıp 1963 yılında vizyona girmiştir…

HALİT REFİĞ KİMDİR?
+Doğum Tarihi - 5 Mart 1934, İzmir
Ölüm Tarihi - 11 Ekim 2009, İstanbul
İlk ve orta öğrenimini Şişli Terakki Lisesinde tamamladı. Robert Kolej Mühendislik Bölümü'nde okudu. 1954-1955 yılları arasında, askerliğini yedek subay olarak Kore'de yaptı. Bu sırada amatörce 8mm filmler çekti. Bir süre Zonguldak Kömür İşletmelerinde tercüman olarak çalıştı.

1956'da "Akis", Nijat ÖZÖN ile birlikte yayınladıkları "Sinema", "Kim" isimli dergilerde, "Yeni Sabah" ve "Akşam" gazetelerinde sinema eleştirileri ve kuramsal yazılar yazdı. 1959 yılında "Yaşamak Hakkımdır" isimli filminde Atıf Yılmaz'ın asistanlığını yaparak sinema alanındaki ilk çalışmasını gerçekleştirdi.

İlk filmi "Yasak Aşk"ı 1960'da çekti. 1960'lı yıllarda çektiği "Şehirdeki Yabancı 1963", "Gurbet Kuşları 1964", "Haremde Dört Kadın", "Bir Türk'e Gönül Verdim" gibi filmlerle Moskova, Yeni Delhi ve Sorrento Film Festivallerinde çeşitli ödüller kazandı. 1964 yılında Gurbet Kuşları ile Antalya Altın Portakal Film Festivalinde En İyi Yönetmen Ödülünü aldı.

Türk sinemasının bunalıma girmesiyle Televizyon filmlerine yöneldi. 1974'de Türkiye'de ilk defa İDGSA Film Arşivi tarafından başlatılan eğitim çalışmalarına katıldı ve Sinema Kursları'nda öğretmen olarak görev aldı. 1975'den itibaren İDGSA Sinema-TV Enstitüsü'nde Öğretim Görevlisi olarak çalışmaya başladı.

1974-1975 yıllarında TRT Kurumu adına çektiği Halit Ziya Uşaklıgil'in "Aşk-ı Memnu" ile TV dizilerine Öncü oldu ve dikkatleri üzerine çekti. TRT'de danışman kurulunda görev aldı. TRT Kurumu adına 1981 yılında gerçekleştirdiği Kemal Tahir'in aynı adlı romanından uyarladığı "Yorgun Savaşçı" adlı filmin yakıldığı ilan edildi. Bu film, 1993'te televizyonlarda gösterildi.

1976-77 yıllarında ABD'de Wisconsin Üniversitesi'nde, 1984 yılında Ohio Denison Üniversitesi'nde eğitim çalışmalarına katıldı. Öğrencileri ile birlikte "The Intercessors", "In the Wilderness" adlı filmleri gerçekleştirdi. Olgunluk döneminde daha çok düşünsel yanı ağır basan ürünler verdi. "Teyzem", "Hanım", "Karılar Koğuşu", "İki Yabancı", "Köpekler Adası" gibi filmleriyle yurt içinde ve dışında birçok ödül kazandı. Yurt dışındaki festivallerde filmleri için özel bölümler ayrıldı, çeşitli konferans, seminer v.b. toplantılara konuşmacı olarak katıldı.

1997 yılında Mimar Sinan Üniversitesi Senatosu kararı ile "Onursal Profesörlük" unvanı verilen Halit Refiğ'in 300'ü aşkın makalesinin yanı sıra araştırma yazıları ve "Ulusal Sinema Kavgası" adlı bir kitabı bulunmaktadır.

Yönetmen Filmografisi
Yasak Aşk - 1961
Seviştiğimiz Günler - 1961
Gençlik Hülyaları - 1962
Şehirdeki Yabancı - 1962
Şafak Bekçileri - 1963
Evcilik Oyunu - 1964
İstanbul'un Kızları - 1964
Gurbet Kuşları - 1964
Şehrazat - 1964
Canım Sana Feda - 1965
Güneşe Giden Yol - 1965
Haremde Dört Kadın - 1965
Kırık Hayatlar - 1965
Erkek Ve Dişi - 1966
Üç Korkusuz Arkadaş - 1966
Karakolda Ayna Var - 1966
Can Yoldaşları - 1966
Aslan Pençesi - 1966
Kız Kolunda Damga Var - 1967
Yaşamak Ne Güzel Şey - 1969
Bir Türk'e Gönül Verdim - 1969
Atsız Cengaver - 1970
Sevmek Ve Ölmek Zamanı - 1971
Ali Cengiz Oyunu - 1971
Fatma Bacı - 1972
Çöl Kartalı - 1972
Acı Zafer - 1972
Aşk Fırtınası - 1972
Yedi Evlat İki Damat - 1973
Kızın Varsa Derdin Var - 1973
Cennetin Kapısı - 1973
Sultan Gelin - 1973
Vurun Kahpeye - 1973
Aşk-ı Memnu (TV) - 1975
Arabulucular - 1977
Yaşam Kavgası - 1978
Yorgun Savaşçı (TV) - 1979
Leyla İle Mecnun - 1982
O Kadın - 1982
İhtiras Fırtınası - 1983
Beyaz Ölüm - 1983
Alev Alev - 1984
Son Darbe (2) - 1985
Ölüm Yolu - 1985
Paramparça - 1985
Kıskıvrak - 1986
Teyzem - 1986
Yarın Ağlayacağım - 1986
Kızımın Kanı - 1987
Kurtar Beni - 1987
Hanım - 1988
Kızım Ve Ben - 1988
Karılar Koğuşu - 1989
İki Yabancı - 1990
Zirvedekiler (TV) - 1993
Köpekler Adası - 1996
Kerem (TV) - 1999
Gelinlik Kız (TV) 2000
Sara ile Musa (TV) 2000
Gençlik 2000
Affet Beni Hocam (TV) 2000
Affet Bizi Hocam (TV) 2000
Zeynep Öğretmen (TV) 2000
Yönetmenliğini Yaptığı Belgesel Filmler
Sıladan Mektup - 1968
Sedad Hakkı Eldem ve Ulusal Mimarlık - 1977
Robert College / Old an New - 1978
Cemal Reşit Rey 75 Yaşında - 1979
Şişli Terakki 100. Yıl - 1979
Atatürk ve Sanat - 1982

Aşk-ı Memnu Belgeseli - .... Belgesel, 00:10:00
8. İkinci El Film Festivali, Galalar Bölümü Gösterim. 2014
YÖNETMENLİĞİNİ YAPTIĞI TELEVİZYON DİZİLERİ
Aşk-ı Memnu (TV) - 1975
Yorgun Savaşçı (TV) - 1979
Zirvedekiler (TV) - 1993
Kerem (TV) - 1999
Gelinlik Kız (TV) 2000
Sara ile Musa (TV) 2000
Affet Beni Hocam (TV) 2000
Affet Bizi Hocam (TV) 2000
Zeynep Öğretmen (TV) 2000
Yapımcı Filmografisi
Yaşamak Hakkımdır - 1958
İstanbul'un Kızları - 1964
Canım Sana Feda - 1965
İki Yabancı - 1990
Senarist Filmografisi
Yaşamak Hakkımdır - 1958
Ala Geyik - 1959
Karacaoğlan'ın Kara Sevdası - 1959
Mahallenin Sevgilisi - 1960
Kırık Çanaklar - 1960
Ölüm Peşimizde - 1960
Suçlu - 1960
Güneş Doğmasın - 1961
Avare Mustafa - 1961
Seviştiğimiz Günler - 1961
Yasak Aşk - 1961
Şafak Bekçileri - 1963
Yavaş Gel Güzelim - 1963
Gurbet Kuşları - 1964
İstanbul'un Kızları - 1964
Şehrazat - 1964
Haremde Dört Kadın - 1965
Yasak Sokaklar - 1965
Güneşe Giden Yol - 1965
Kırık Hayatlar - 1965
Üç Korkusuz Arkadaş - 1966
Erkek Ve Dişi - 1966
Aslan Pençesi - 1966
Karakolda Ayna Var - 1966
Can Yoldaşları - 1966
Yaprak Dökümü - 1967
Son Gece - 1967
Kanlı Hayat - 1967
Aslan Yürekli Kabadayı - 1967
Kız Kolunda Damga Var - 1967
Bir Türk'e Gönül Verdim - 1969
Yaşamak Ne Güzel Şey - 1969
Atsız Cengaver - 1970
Ali Cengiz Oyunu - 1971
Acı Zafer - 1972
Aşk Fırtınası - 1972
Çöl Kartalı - 1972
Sultan Gelin - 1973
Aşk-ı Memnu (TV) - 1975
Yaşam Kavgası - 1978
Son Darbe (2) - 1985
Hanım - 1988
Karılar Koğuşu - 1989
İki Yabancı - 1990
Köpekler Adası - 1996
Kerem (TV) - 1999
Gazi ve Latife - (Belgesel Senaryosu)
YAYINLANMIŞ KİTAPLARI
Şehirdeki Yabancı - 1962
Gülsüm Ana - 1982
Diğer Filmografisi
Şoför Nebahat - 1960 .... Yönetmen Yardımcısı
Mahallenin Sevgilisi - 1960 .... Yönetmen Yardımcısı
Suçlu - 1960 .... Yönetmen Yardımcısı
Yaşamak Hakkımdır - 1958 .... Yönetmen Yardımcısı
Kırık Çanaklar - 1960 .... Yönetmen Yardımcısı
Yorgun Savaşçı (TV) - 1993 .... Danışman
Ödülleri
Gurbet Kuşları
1. Antalya Film Şenliği, En İyi Birinci Film Ödülü. 1964
Antalya Uluslararası Altın Portakal Film Festivali, En İyi Yönetmen Ödülü. 1964

Hanım
26. Antalya Film Şenliği, En İyi Yönetmen. 1989

Karılar Koğuşu
27. Antalya Film Şenliği, En İyi Yönetmen. 1990

Kaynak
Internet Movie Database
Mimar Sinan Üniversitesi
Sinemaya Giriş / Prof. Dr. Alim Şerif ONARAN / Filiz Kitapevi Ekim - 1999
Beyazperde Yönetmenler Dizisi : 3 / Beyazperde Dergisi Mart Eki – 1990
İrfan Yalçın (İçimdeki Zonguldak)

Yüksel Yıldırım-24 Ağustos 2020
Zonguldak Nostalji