Keşfedilmeyi bekleyen batıklar...

Su zammını böyle savundular

Zonguldak ve Batı Karadeniz’in derin suları keşfedilmeyi bekliyor. Su altı araştırmacıları ve su altı arkeolojisi adına keşfedilmeyi bekliyorlar. Tarih öncesi batıklar bir yana dursun 1’inci Dünya Savaşı ve 2’inci Dünya Savaşı dönemine ait onlarca enkaz su altında yatıyor.

Sarıkamış faciasına neden teşkil eden, askerlerimize kışlık elbise, mühimmat ve erzak götürürken Zonguldak sularında batırılan Mithat Paşa, Bezm-i Alem ve Bahr-i Ahmer gemileri burada yatıyor. 2’inci Dünya Savaşı’nda kapana kısılan Alman denizaltıları yine bu sularda yatıyor. National Geographic belgesel kanalında yayınlanan. U20 denizaltısı 1994 yılında Karasu önlerinde, U23 denizaltısı 2019 yılında Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ve TRT işbirliği ile gerçekleştirilen Mavi Tutku belgesel çalışmasında Şile-Ağva açıklarında bulundu. Aynı akıbete uğrayan U19 denizaltısı ise Zonguldak sularının derinliklerinde bir yerlerde bulunmayı bekliyor. Makalenin sonunda listesi verilen diğer batıklarda halen keşfedilmeyi bekliyorlar...
………….
28 haziran 1914 tarihinde Avusturya prensi’nin Bosna’da süikaste kurban gitmesi ve bunun sonucu verilen bir aylık ültimatomun süresinin dolduğu 28 temmuz 1914 tarihinde birinci dünya savaşı resmen başlamış oldu. Daha sonra Osmanlı bayrağı altındaki Yavuz ve Midilli savaş gemilerinin Karadeniz’de Rus limanlarını bombalamaları sonrası 1 Kasım 1914 tarihinde Rusya Osmanlıya savaş ilan etti. Böylece Osmanlı devleti resmen Almanya ve Avusturya’nın yanında Dünya savaşına girmiş oldu. Ruslar Karadeniz limanlarının bombalanmasına karşı misilleme olarak 6 Kasım 1914 tarihinde Zonguldak Kozlu ve Ereğli’yi top ateşine tuttular. Ruslar Müttefiki oldukları İngiliz ve Fransızlarında yönlendirmeleri ile Şile’den Artvin’e kadar olan tüm Karadeniz sahil koridorunda yer alan yerleşim yerlerini Rusya’da gerçekleşen Ekim 1917 Bolşevik Devrimi’ne kadar olan süre içinde sürekli bombaladılar. Ancak Ruslar açısından Zonguldak-Ereğli-İstanbul boğazı hattında seyrüsefer yapan kömür gemileri güzergahı en önemli bombalama ve mayın döşeme hattı idi. Albay Saim Besbelli’nin tespitlerine göre 1914-1916 arasında bu güzergahta irili ufaklı 30’ün ezerinde gemi Ruslar tarafından bombalanarak veya Rus mayınına çarparak batmıştır.

Rusların Karadeniz’de İstanbul Boğazı-Zonguldak hattında yapmış oldukları abluka sonucunda İstanbul’a elektrik üreten Silahtarağa santralı kömür yokluğundan dolayı üretim yapamamış ve İstanbul elektriksiz kalmıştır. Ayrıca, ithal kömür lojistik hatları da kapalı olduğu için meskenlere kömür dağıtılamamış, denizde buharla çalışan sivil ve askeri gemiler çalıştırılamamıştır. Özet olarak Osmanlı, 1889 yılında Ereğli kömürlerinin trenle İstanbul’a taşımak amacıyla Anadolu-Bağdat Demiryolu Projesinin bir kolu olarak Adapazarı-Ereğli arasında planlanan demiryolu hattının Almanlar tarafından kendileri için kazançlı görülmemesi sonucu yapılmaktan vaz geçilmesi ile bu tarihten 25 yıl sonra bu Stratejik hatanın bedelini çok ağır ödedi.

Ruslar tarafından 1915 Nisan’ına kadar gerçekleştirilen saldırılar Ereğli havzasındaki kömür ihraç noktalarına ve limanlarına yönelik olarak gerçekleştirilmiş, ancak bu taarruzlardan istedikleri sonucu elde edemeyen Rus donanması havzanın tamamını ablukaya almaya karar vermişti. Bu yeni strateji çerçevesinde bir taraftan destroyerler ile yerleşim yerleri, maden ocakları ve limanlar bombalanırken, hızlı destroyerle ile sahile yakın yerler bile baskı altında tutulmuş ve Rus denizaltıları Osmanlı nakliye gemilerine sürpriz saldırılar gerçekleştirmiştir. 1915 senesinin sonraki aylarında da Rus saldırılarının devam etmesi nedeniyle kömür nakliyatı belki tamamıyla durmamış fakat Osmanlıların nakliyede kullandığı çok sayıda gemisi batmıştı. Nitekim aşağıdaki listede Rus saldırıları sonucunda Osmanlıların batan gemilerinin listesi yer almaktadır.

GEMİ ADI……BATTIĞI YER……BATTIĞI TARİH

Mithat Paşa……Zonguldak Önü……6 Kasım 1914
Bezm-i Âlem……Zonguldak Önü……6 Kasım 1914
Bahr-i Ahmer……Zonguldak Önü……6 Kasım 1914
Heybeliada……Ereğli……6 Mart 1915
Neva……Ereğli……6 Mart 1915
On Temmuz……Ereğli……6 Mart 1915
Persia……Ereğli……6 Mart 1915
Prenses Civano……Ereğli……6 Mart 1915
Taksiyarhi……Zonguldak……6 Mart 1915
Selamet (Romorkör)……Ereğli……7 Mart 1915
Seyyar……Şile……13 Mart 1915
Dafni……Kozlu……16 Nisan 1915
Antalya……Sakarya……17 Nisan 1915
Necat……Zonguldak……3 Mayıs 1915
Güzel Girid……Zonguldak……5 Mayıs 1915
Yeşilırmak……Zonguldak……5 Mayıs 1915
Gaza……Zonguldak……7 Mayıs 1915
Millet……Zonguldak……9 Mayıs 1915
Selanik……Zonguldak……9 Mayıs 1915
Hilal……Ereğli……15 Mayıs 1915
Hellespont……Ereğli……15 Mayıs 1915
5 Nolu Romorkör……Ereğli……15 Mayıs 1915
Beykoz……Ereğli……15 Mayıs 1915
Edincik……Ereğli……21 Mayıs 1915
Progress……Ereğli……7 Haziran 1915
Edirne……Sakarya……17 Haziran 1915
Seyyare (Romorkör)……Sakarya ……4 Eylül 1915
Seyhun……Sakarya…….5 Eylül 1915
Karmen……Akçakoca……10 Ocak 1916
Metanet (Şirket-i Hayriye)……Ereğli……21 Eylül 1916
Ressam (Şirket-i Hayriye)…….Ereğli……21 Eylül 1916
Bursa……Ereğli Önü…….?

Ruslar 1917 yılının Mart ayına kadar kömür nakliyatını engellemeye yönelik saldırılarına devam etmişlerdi. Rus donanmasının saldırıları sonucunda Osmanlıların irili ufaklı çok sayıda deniz vasıtası imha oldu ve özellikle yüksek tonajlı gemileri batırıldı. Birçok geminin kaybedilmesi üzerine nakliyatın mümkün mertebe geceleri gerçekleştirilmesine başlandı. Ayrıca kömür nakliyatını sağlıklı bir şekilde gerçekleştirmek amacıyla “Harp Kömür Merkezi” oluşturuldu.

Yüksel Yıldırım-19 Temmuz 2022-Zonguldak Nostalji
Kaynaklar:
-SAKARYA-DÜZCE-BOLU-EREĞLİ DEMİRYOLU PROJESİ (1910-1917)
- BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİNDE TÜRK DENİZ HAVACILIĞI FAALİYETLERİ-Umut Cafer Karadoğan
-EREĞLİ ÖNDER GAZETESİ