Sayıştay, Soma ve Ermenek maden ocaklarında yüzlerce işçinin ölümü ile sonuçlanan maden cinayetlerinin benzerlerinin Zonguldak havzasında da yaşanabileceği uyarısında bulundu.
Sayıştay’ın Türkiye Taşkömürü Kurumu 2016 yılı denetim raporunda, 2016 yılında bölgede 2 bin 433 kazanın 1 işçinin ölümü, 2 bin 436 işçinin de yaralanmasıyla sonuçlandığı bildirildi. Kazaların yüzde 27’sinin Karadon, yüzde 26’sının Üzülmez, yüzde 26’sının Kozlu Müessesesi'nde, yüzde 15’inin Armutçuk, yüzde 6’sının da Amasra’da yaşandığı, Kozlu ve Üzülmez’deki kaza sayısındaki artışın dikkati çektiği vurgulandı.
İşçi yetersiz, alınanlar verimsiz
Kuruma yeteri kadar işçi alınmadığı, alınanların da verimli çalışmadığının altı çizilen raporda yer alan tespitler şöyle:
Yeraltı işyerlerinde yeterli sayıda işçi tertip edilememesi nedeniyle;
» Üretim yapılan ayaklarda ayak çalışma boyu oranının yüzde 34’e düştüğü, bunun da uzun süre yük altında kalan ayak tahkimatında deformasyolara kırılmalara, tavan basmasına, tavan ve arın (kazı yeri) akmalarına, arın kaymaları gibi göçüklere neden olduğu, oluşan bu göçüklerin iş kazalarına yol açtığı, yine uzun süre açıkta kalma ve hava ile temas etme nedeniyle ayak arkasında ve arında oksidasyona ocak yangınlarına yol açabileceği,
» Kurumun yeniden yapılanması kapsamında yüklenici eliyle açılanlar da dahil pek çok galeride zamanında ve yeterince bakım onarım ile tamir tarama yapılamadığından kesit daralması, taban kabarması olduğu, yolların bozulduğu, ocak içi nakliyatın aksadığı, etkin bir havalandırmanın yapılamadığı görülmüştür.
Başbakanlık izin vermedi
Kuruma 2002 yılından bu yana sadece pano ayak üretim işçisi alınmasının yeraltında hazırlık, bakım-onarım, nakliyat, elektromekanik gibi işçiliklerde daralmayı getirdiği ifade edildi. Kurumda üretimin sürdürülebilirliği, mevcut altyapının korunması, işlerin sağlıklı ve güvenli bir şekilde yapılması ve yeraltı destek birimlerinde ortaya çıkan ihtiyacın giderilmesi için Başbakanlık’tan talep edilen işçiler ile izin alınabilenler arasında çok büyük fark olduğunun altı çizildi.
Müteahhitler sorunlu
Raporda, işçi sayısının yetersizliği nedeniyle hazırlık işlerinin yüklenici firmalar eliyle yürütülmesinde de pek çok sorunla karşılaşıldığı, işlerin kısa sürede bitirilemediği ve süre uzatımları verildiğinin altı çizildi. Sayıştay, bu nedenlerle hazırlık işlerinin yüklenici firmalar eliyle yapılmasının doğru olmadığını belirtti. Yüklenici eliyle açılanlar da dahil pek çok galeride zamanında bakım onarım ve tamir tarama yapılamadığı, kesit daralması, taban kabarması olduğu, yolların bozulduğu ile etkin ve verimli bir şekilde havalandırmanın yapılamadığı kaydedildi. Denetçiler, bütün bunların iş güvenliğini etkilediği, düşme, kayma, çarpma gibi muhtelif iş kazası sayısının ve ciddi yaralanmaların arttığı gözlemini rapora yansıttı.
“Göçük ve yangın tehlikesi”
TTK’nin beş müessesesine ait ocaklara ilişkin Çalışma Bakanlığı ile kurum denetçilerinin yaptığı ve önceki kazaların nedenlerini anımsatan ürkütücü tespitler özetle şöyle:
» Üretimdeki kazı işçisi sayısının giderek daha da azalması sonucunda üretim yapılamaması bir yana iş güvenliği açısından kritik bir eşiğe yaklaşılmasına neden olacaktır.
» Kimi vardiyalarda vardiya mühendisi bulunmamaktadır.
“İnsan geçişi zor”
» Ocaklarda yer yer yolların düzgün olmadığı, insan geçişinin engellendiği, tahkimat sisteminde noksanlıklarının bulunduğu, galeri kesitlerinin bozulduğu, eğilme ve sapmaların olduğu, yer yer su kanallarının bozulduğu veya olmadığı, derin su birikintilerinin oluştuğu, drenaj problemlerinin olduğu, basılan yerin görülmediği, galerilerde sıklıkla kesit daralması ve taban kabarmalarının görüldüğü, su birikintilerinin bu olayı hızlandırdığı, lokomotif ve vagonların yoldan çıktığı, bandaj arızalarına yol açtığı, bu durumun üretimde duraksamalara neden olduğu, nakliyatı engellediği, fiili çalışma sürelerini kısalttığı, en kısa sürede tamir tarama ve bakım onarım yapılması gerektiği, yollarda rastgele atılmış, bırakılmış, malzemeler bulunduğu, bunların nakliyatta sorun yarattığı, insan geçişini engellemektedir.
Grizu riski
» Havzada ocakların giderek derinleşmesinin ani gaz (degaj) çıkışını arttırdığı bir gerçektir. Karadon Müessesesi Kilimli İşletmesinde sondaj makinalarının kapasitelerinin 3,5-4 bar olduğu, bu makinelerle en az 25 metre olması gereken degaj sondajlarını yapamadıkları, iş güvenliği açısından büyük bir risk teşkil ettiği, makinaların yetersiz olduğu görülmüştür.
» Ocak içerisinde adet karbon monoksit, 15 adet hidrojensülfür sensörü arızalı olup faal durumda değildir. Ocak açıklığının 135 km2yi bulduğu işletmede, tali havalandırma sistemlerinin devamlı olarak çalışıp çalışmadığı yerüstünde merkezi izleme sistemi ile izlenememektedir.
Kafes düşebilir
» Gelik 75. yıl Cumhuriyet Kuyusu ve Karadon Yeni Servis Kuyusu kafeslerinde kafesin düşmesini önleyecek tedbir alınmamıştır. Müessesedeki ayaklarda patlayıcı ortam oluşturabilecek, oluşabilecek patlayıcı ortamın etkisini artırabilecek miktarda kömür tozu bulunmaktadır.
» Gelik yeni pervane ve Karadon 52 pervanelerinde ocak ana havalandırması tersine çalıştırılabilecek nitelikte değildir. Kuyu vinçlerinin periyodik kontrol belgesi yoktur.
» Hava hızının 0,5 m/s’den az olduğu yerler bulunmaktadır.
» Ocak içerisinde yer yer kömür içerisinde sürülen yollarda kömürün hava ile temasının engellenmesi için gerekli önlemler alınmamaktadır.
Yanmazlık sertifikası yok
» Karadon Müessese Müdürlüğü bünyesinde bulunan yeraltı işletmesinde bazı ekipmanların ATEX (yanmazlık) sertifikaları bulunmamaktadır.
Barajlar patlayabilir
» Barajlanmış bölgeler için baraj arkasındaki değerleri ölçmek amacıyla ocak gazları ile sıcaklık ve basınç ölçümleri yapılmamaktadır. Ayrıca bazı barajlar sızdırmaz nitelikte değildir ve baraj arkasında oluşabilecek gaz basıncı ve su basıncına karşı dayanımı hesaplanmamıştır.
Maskeler yetersiz
» Acil eylem planlarında kaçış süreleri kuyu kafeslerine olan uzaklıklara göre hesaplanmış olup elektrik kesintilerinde kafesler çalışmamaktadır. Çalışanlara verilen maskelerin servis süreleri 30 dakika olup, acil bir durumda ocağı terk etmek için kuyu dışındaki ulaşım yolları kullanıldığında maskelerin süresi yeterli olmamaktadır.
» Bazı trafo dairelerinde yangın söndürücü bulunmadığı, telefonun çalışmadığı, basınçlı hava teneffüs istasyonlarının bulunmadığı, alarmlı gaz ölçer bulunmadığı görülmüştür.
Sular kirli
Raporda ayrıca havzada tüketim amaçlı kullanılan sularla ilgili yapılan kimyasal ve bakteriyolojik analizlerin sonuçları da yer aldı. Bazı suların insani tüketim amaçlı sular hakkındaki yönetmeliğe uygun olmadığı tespit edildi. Karadon Müessese Binası Şebeke Suyundan alınan suda koliform bakterisi tespit edildi.
Kaynak: BİRGÜN
