UNESCO Türkiye Milli Komisyonunun 23 Aralık 2022 tarihli Yönetim Kurulu toplantısında Ulusal Jeopark Forumu, Ulusal Jeopark Komitesi ve Ulusal Jeopark kurulması hakkında aşağıdaki kararlar aldı. Bu kapsamda Kula-Salihli Küresel Jeoparkı, küresel aday İda Madra Jeoparkı, küresel aday Zonguldak Kömür Jeoparkı ulusal jeopark olarak kabul ve ilan edildi.
Kendine ait yönetimiyle doğa koruma alanı olan ulusal jeopark statüsü, UNESCO Küresel Jeoparkları ile aynı niteliklere sahip bulunuyor.
UNESCO Türkiye Milli Komisyonunun 23 Aralık 2022 tarihli Yönetim Kurulu toplantısında kararlar şöyle:
Ulusal Jeopark Forumu
Yurt içinde jeopark konusunda çalışan özel, kamu ve gönüllü kuruluşların temsilcilerinden oluşan danışma topluluğudur. Her yıl Ocak ayında UNESCO Türkiye Milli Komisyonu (UTMK)’nun daveti ile toplanır, doğa koruma ve özellikle jeopark projelerindeki gelişmeleri gözden geçirir. Katılımcıları UTMK tarafından belirlenir. Kararları tavsiye niteliğindedir. Ulusal ve küresel jeopark koordinatörleri Forum’un doğal üyeleridir.
Ulusal Jeopark Komitesi
Yurt içindeki jeopark çalışmalarını düzenleyen ve buna ilişkin kararları (ulusal jeopark, ulusal jeopark başvuru kriterleri, Global Jeopark Başvuru destek mektubu) hazırlayan ve UTMK Yönetim Kuruluna öneren birimdir. Ulusal Jeopark Komitesi görevi, Doğa Bilimleri İhtisas Komitesi tarafından yürütülür. Komite Kasım ayının ikinci haftasında toplanır. Gerekli hâllerde olağanüstü toplantıların tarihi UTMK tarafından belirlenir.
Ulusal Jeopark
Jeopark olma isteği ve bunun için hazırlanan başvuru dosyası Ulusal Jeopark Komitesi tarafından kabul edilmiş, kendine ait yönetimi olan doğa koruma alanıdır. UNESCO Küresel Jeoparkları ile aynı niteliklere sahiptir.
UTMK Yönetim Kurulu, 2023 öncesi UNESCO’dan “küresel jeopark” belgesi almış veya almak için başvuru yapmış olan adayların, ilave dosya hazırlamalarına gerek kalmaksızın “ulusal jeopark” olarak kabul ve ilan edilmesine karar vermiştir. Bu kapsamda Kula-Salihli Küresel Jeoparkı, küresel aday İda Madra Jeoparkı, küresel aday Zonguldak Kömür Jeoparkı ulusal jeopark olarak kabul ve ilan edilmişlerdir.
Açıklamalar
“Küresel ve Ulusal Jeoparklar” yerkürenin milyonlarca yıl süresince geçirdiği jeolojik değişimin temsilcilerinin topluca bulunduğu nitelikli alanlardır. Bu nedenle korunması gereken, uluslararası araştırma, eğitim ve jeoturizm yerleridir. Bulundukları bölge ve ülke için doğal zenginliktir. Küresel veya ulusal jeoparklar, gerek saha nitelikleri, gerekse bu marka ve diplomayı almak için geçirilen aşamalar bakımından, bulundukları ülkelerin tescilli “aktif korunan alanları” olarak kabul edilirler.
Bütün ulusal jeoparkların hedefi “UNESCO Küresel Jeoparkı” marka ve diplomasını almaktır. Bu nedenle Ulusal Jeopark olma ölçütleri UNESCO Küresel Jeopark ölçütleri ile aynıdır.
2023’den itibaren “Ulusal Jeopark” markası ve diploması için başvuracak adayların, yürürlükteki UNESCO takvimi ve süreçlerini izleyerek, Türkçe veya İngilizce olarak hazırlayacakları dosyayı her yıl en geç Ekim ayı sonuna kadar UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Genel Sekreterliği’ne resmen iletmeleri gerekmektedir. Dosya inceleme ve değerlendirme süreci hâlen UNESCO’da yapıldığı gibi gerçekleştirilecektir. Dosyanın ön incelemesi sırasında, adayın UNESCO tarafından belirlenen ve UTMK sayfasında ilan edilen 100 ölçütten 17 sarıdan az ve/veya dört kırmızıdan az alması hâlinde saha incelemesi safhasına geçilebilecektir. Dosyada yazılı olanların sahada gerçekleştirildiği en az iki uzman raporu ile doğrulandığında, Ulusal Jeopark Komitesi Ulusal Jeopark ilanı için UTMK Yönetim Kuruluna öneride bulunur ve sonuç Yönetim Kurulunda ele alınarak, karara bağlanır.
Ülkemizdeki jeopark, jeolojik miras ve sürdürülebilir koruma çalışmalarına yararlı olması dileğiyle kamuoyuna saygıyla duyurulur.
