Yeni Çarşı sınırları içinde bulunan, Madenci Anıtı meydanına bakan ‘Yeni Cami’ Zonguldak’ın ayakta durabilen en eski camii olma özelliğini taşıyor.
Zonguldak’ın tarihi kadar eski olan cami bir çok döneme tanıklık etmiş ve cenazelere son vazifenin yapıldığı mabet mekanı olma özelliğine de sahip. Böyle bir yapının bakımsız, duvarları ve pencereleri dökük durumda bırakılması ve koruma altına alınmamış olması kent tarihi adına üzücü.
Caminin tarih serüveni, yapının önemi ve korunma altına alınması kent hafızası adına önem taşıyor…
Yeni Cami tarihi:
Zonguldak tarihinde, yerleşkesinde “Merkez kazada üç camii vardır. İkisi çarşı derununda, biri de Terakki Mahallesindedir. Çarşı içindekilerin birine yaptıranın adına izafeten İsmail Ağa, diğerine Yeni Cami-i Şerif denmektedir. Bunlardan 1955 yılında yapılan Ulucami’nin aynı konumunda bulunan eski İsmail Ağa Camii Zonguldak’ın ilk camisi olsa bile, günümüze kadar kalabilmiş en eski camisi bugün aynı isimle anılan “Yeni Cami”dir… 1906 tarihli belgede “Zonguldak’ın kaza olması dolayısıyla müceddeden bir cami inşa edilmesi için Ereğli Maden-i Hümayunu arazisinden bir arsa tahsisi istirhamını” resmi yazısı bildirmektedir…
Yeni Cami Osmanlıca resmi evrak ile:
Nüfusu kaza olduktan sonra çoğalan ve “mevki en pek dar” olan Zonguldak’ta cami inşasına uygun görülen tek arsanın Ereğli Maden Humayun Nezaeretine ait olduğunu ve Nezaret memurlarının zorluk çıkardığını padişaha şikâyet edip Bahriye Nezaretine bu konuda talimat verilmesini dilemiştir.
(Abdülhamid’in Valileri. Osmanlı Vilayet İdaresi 1895–1908 Abdulhamit Kırmızı. Klasik. 3. Baskı. Nisan 2008. Osmanlı Araştırmaları 2 s: 116–17)
İnşaatı tamamlanıp 1908 yılında ibadete açılan Yeni Cami, yığma taş üzerine kiremit çatı olarak, 500m2 lik bir alana inşa edilmiştir. 600 kişi kapasiteli caminin altında işyerleri, girişinde şadırvanı mevcuttur. Yapıldığı yıl olan 1908 senesinde minaresi olmayan cami, 1925 yılında yapılan tek minaresi ile Zonguldak’ın ilk sembol camisi olma özelliğini taşımaktadır.
Zonguldak’ın ilk camisinin Boşnak İsmail Ağa tarafından 1865 de yapıldığı açıkça görülmekteyken (Ulucami’den önce aynı arazideki cami), ikinci Camii’nin ise: “Zonguldak’ta ahali bağışı ile vücuda getirilecek camii şerifin münasip görülen arsa üzerine inşasına karşı çıkılmaması ba irade-i seniye Hilafet Penahı beyanı olur. 16 Ekim 320 (1904)” (Ö.A.321. E.U.M. Numara 50) Halkın bağışıyla yapıldığı görülmektedir. (Erol Çatma arşivi)
Yüksel Yıldırım-5 Kasım 2022
Zonguldak Nostalji